नेपालको पर्यटनको लागि भैरहवाको विमानस्थल कोशेढुंगा बन्न सक्छ
गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएन)ले नेपालको विभिन्न क्षेत्रमा लगानी गर्दै आइरहेको छ। पर्यटन प्रवद्र्धनको क्षेत्रमा पनि एनआरएनएको भूमिका महत्वपूर्ण छ। गत चैत्रमा एनआरएनए र बुद्धस्थलका चार नगरपालिकाबीच पर्यटन प्रवद्र्धनको सहकार्य सम्बन्धी सम्झौता भएको थियो। उक्त सम्झौता, पर्यटन प्रवद्र्धनमा एनआरएनएको भूमिका र लुम्बिनी तथा आसपासको पर्यटन सम्बन्धमा हामीले गैरआवासीय नेपाली संघका उपमहासचिव तथा पर्यटन प्रवद्र्धन समितिका संयोजक सोम सापकोटासँग कुराकानी गरेका छौं।
गत चैत्र महिनामा गैर आवसीय नेपाली संघ र बुद्धस्थलका चार नगरपालिकासँग पर्यटन प्रवद्र्धनको लागि सम्झौता भएको थियो। त्यो सम्झौता कसरी अघि बढिरहेको छ ?
बुद्धजन्मस्थल लुम्बिनीसँगै अन्य बुद्धस्थलहरुको पर्यटकीय विकास र प्रवद्र्धनको लागि हामीले चार वटा नगरपालिकासँग सम्झौता अर्थात एमओयु गरेका थियौं। एमओयुपछि बुद्ध र लुम्बिनीलाई कसरी संसारभर प्रचार प्रसार गर्ने भन्ने बारेमा गैरआवसीय नेपाली संघले विभिन्न देशका राष्ट्रिय समन्वय परिषद मार्फत काम अगाडि बढाइरहेको छ। बुद्धको मुर्तिहरुलाई सबै राजदुतावासहरुमा राख्ने, बुद्ध जयन्ती मनाउने, ती देशका विभिन्न मिडियाहरुसँग समन्वय गर्ने लगायतका काम गरिरहेका छौं। लुम्बिनीको बारेमा बारेमा विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय पत्रपत्रिकाहरुमा लेख रचनाहरु प्रकाशित गर्ने, ब्रोसरहरुलाई पठाउने, लुम्बिनीसँग सम्बन्धी डिजिटल उत्पादनहरुको प्रचार प्रसार गर्ने काम भइरहेको छ। ८४ वटा देशमा रहेका गैरआवासीय नेपाली संघको राष्ट्रिय समन्वय परिषदहरुलाई बुद्ध सम्बन्धी सम्मेलन, छलफल, लिखित डकुमेन्ट तयार गर्न अनुरोध गरिएको छ। लुम्बिनीमा विभिन्न देशका मेयरहरुको भ्रमण गराउने काम पनि हामी गरिरहेका छौं। हालै टेक्सासका मेयर उपमेयरहरु आएर भ्रमण गर्नुभयो। जापानबाट केही मेयर आउने कार्यक्रम थियो। फ्लाईट क्यान्सील भएर हामीले भ्रमण गराउन सकेनौं। अमेरिकाबाट २ जना मेयर छिट्टै लुम्बिनी आउँदै हुनुहुन्छ।
अन्य देशका स्थानिय सरकार प्रमुखहरु, प्रतिष्ठीत व्यक्तित्वहरुलाई लुम्बिनी भ्रमण गराउन हामीले प्याकेज सहित उहाँहरुलाई अनुरोध गर्ने, यहाँका गन्तव्य र होटलहरुको जानकारी दिने, सहजीकरण गर्ने काम गैरआवसीय नेपाली संघको तर्फबाट भएको छ। अब थप परिमार्जित र व्यवस्थीत रुपमा कार्यक्रम बनाउँदै डिजिटल मेट्रियालहरु तयार गर्ने, लुम्बिनीमा विभिन्न प्रकारका सम्मेलन गराउन पनि हामीले पहल गरिरहेका छौं। कम खर्चमा प्रवद्र्धनात्मक गतिविधिहरु पनि भइरहेका छन्। एनआरएनएको विश्वव्यापी नेटवर्कले प्रचार प्रसारको लागि ठूलो काम गर्नेछ।
लुम्बिनीबारे भ्रामक कुराहरु चिर्न पनि एनआएनएले निरन्तर पहल गरेको छ। बुद्ध कहाँ जन्मेका हुन् भन्ने केही भ्रमहरुलाई मेटाउन पनि गैर आवसीय नेपाली संघबाट केही अभियान भएका छन्। बुद्ध वाज बर्न इन नेपाल जस्ता क्याम्पेनहरु सञ्चालन भइरहेको छ। एमओयुको पछि पनि आफ्ना गतिविधिहरुलाई समयसापेक्ष परिमार्जित गरि हामीले छलफलहरु गर्दै आएका छौं।
हालै मात्र यहाँ लुम्बिनी आउनुभयो। रामग्राम, देवदह र तिलौराकोट पनि पुग्नुभयो। त्यहाँका जनप्रतिनिधिहरुसँग के विषयमा छलफल भयो ?
यो पटकको लुम्बिनी आउँदा सुरुमा तिलोत्तमा नगरपालिकासँग पनि महत्वपूर्ण छलफल भयो। विभिन्न सूचकमा नेपालकै उत्कृष्ठ रहेको नगरपालिकाका मेयर रामकृष्ण खाण र प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत नारायण अर्यालसँग कुराकानी भयो। तिलोत्तमा नगरपालिकाले जसरी आफूलाई स्थापित गरेको छ यो नगर त्यत्तीकै सम्भावना बोकेको पालिका पनि हो। नगरको थप विकास र प्रवद्र्धनको लागि विश्वका विभिन्न देशमा रहेका नगरबासीहरुले पनि भूमिका खेल्न सक्छन्। उनीहरुको सिप, श्रोत र साधनलाई कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ। लगानीलाई कसरी प्रवद्र्धन र सुनिश्चित गर्न सकिन्छ, गैर आवसीय नेपाली संघ एनआएएनले कसरी सहकार्य गर्न सक्छ भन्ने बारे हामीबीच छलफल भयो। बैठकमा गैर आवासीय नेपाली संघले तिलोत्तमाको पर्यटन प्रवद्र्धन र लगानीको लागि आवहान गर्ने कुरामा सहमती भयो। अबको एक दुई वर्ष भित्र तिलोत्तमाबाट बाहिर गएका प्रवासीहरुको सम्मेलन गर्ने त्यो सम्मेलनबाट नगरपालिकामा भएका सम्भावनाको खोजि गरि पर्यटन प्रवद्र्धन र लगानीको लागि आवहान गर्ने छलफलको निकर्ष थियो। यसका लागि गैरआवसीय नेपाली संघले समन्वय र सहजिकरण गर्ने छ।
तिलोत्तमापछि हामी देवदह नगरपालिका पुग्यौं। त्यहाँका मेयर ध्रुब खरेलसँग भेटघाट भयो। देवदहको अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय कर्ताको रुपमा उहाँले मलाई नियुक्ती दिनुभएको थियो। अब कसरी अघि बढ्ने भन्ने बारेमा छलफल भयो। देवदहमा कुनै उपयुक्त होटल नभएको र गैरआवसीय नेपाली अर्थात हामीलाई पिपिइ मोडलमा लगानी गर्न उहाँले प्रस्ताव गर्नुभयो। अध्ययन गरेर त्यसबारेमा काम गर्ने भन्ने बारेमा छलफल भयो।
लगत्तै म रामग्राम पुगें। मेयर धनपत यादव लगायत पदाधिकारीसँग छलफल भयो। नगरपालिकाको पर्यटन प्रवद्र्धन, लगानी र गैरआवासीय नेपालीहरुलाई त्यहाँ ल्याउनका लागि कसरी काम गर्न सकिन्छ भन्ने बारेमा कुराकानी भयो। विभिन्न देशका नगरप्रमुखलाई रामग्रामको भ्रमण गराउने बारेमा पनि छलफल भएको छ।
त्यसपछि हामी लुम्बिनी सांस्कृतीक नगरपालिकामा पुग्यौं। मेयरसापसँग मेरो पहिले भेट भएको थियो। यसपटक प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत तारा ज्ञवालीसँग भेटवार्ता भयो। म यो नगरको पनि अन्तराष्ट्रिय संयोजकको रुपमा काम गरिरहेको छु। लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकालाई अरु विभिन्न देशसँग जोड्ने, बुद्ध र लुम्बिनीलाई संसारभर पुर्याउने, लगानी भित्राउने बारेमा कुराकानी भयो।
लुम्बिनीपछि कपिलबस्तुको तिलौराकोट दरबार लगायत भ्रमण गयौं। कपिलबस्तु नगरपालिकाका मेयर सुदीप पौडेलसँग छलफल भयो। उहाँहरुले मलाई अन्तर्राष्ट्रिय संयोजक बनाउनुभएकाले कपिलबस्तुको प्रचार प्रसारको लागि कसरी काम गर्ने भन्ने विषयमा कुराकानी भयो। यो पटक लुम्बिनी र बुद्धस्थलका नगरपालिकाहरुसँग अत्यन्तै महत्वपूर्ण छलफल भयो। बुद्धस्थलको विकासको लागि हामी अझै व्यवस्थित रुपमा अघि बढ्नेछौं।
एउटा बुद्धस्थलबाट अर्को बुद्धस्थलमा पुग्न त्यती सहज छैन। एक ठाउँबाट अर्को ठाउँका लागि नियमित सिधा सार्वजनिक यातायात पनि छैन। सहज यातायातको व्यवस्थाको लागि कसले के गर्नुपर्छ?
पर्यटकीय स्थलहरुबीच सहज रुपमा आवगमन गर्न सक्ने व्यवस्था हुनुपर्छ। मुख्य गरेर सार्वजनिक यातायातको सहजता अति आवश्यक छ। सहज पहुँच भएन भने जति नै प्रसिद्ध ठाउँ भए पनि त्यसको अर्थ हुँदैन। हालै म देवदह हुँदै रामग्राम पुगें। रामग्रामबाट लुम्बिनी आएर कपिलबस्तु गएँ। यी ठाउँलाई जोड्ने गरि सार्वजनिक यातायत भयो भने पर्यटकको बसाइ पनि लम्बिन्छ भन्ने लाग्यो। अहिले पर्यटकहरु लुम्बिनी आएर फर्किहाल्छन्। एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा पुग्न सिधा सार्वजनिक यातायात भयो भने आएका पर्यटकहरुको बसाइ एक दुई दिन थपिन्छ। हामीले यसमा थोरै ध्यान दिन जरुरी छ। चारवटै स्थानिय तहले यसमा पहल गर्नुपर्छ। आँफैले सञ्चालन गरेपनि हुन्छ, या निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गर्दा पनि हुन्छ। सार्वजनिक यातायातको व्यवस्थापन तुरुन्तै गर्नुपर्ने आवश्यक देखिन्छ।
हालैमात्र भैरहवामा अन्तर्राष्ट्रिय उडान र अवतरण सुरु भएको छ। गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा निरन्तर उडानको लागि के गर्नुपर्छ र एनआरएनएको भूमिका के हुन्छ ?
भैरहवाको अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल नियमित सञ्चालनमा मुख्य भूमिका सरकारको हुन्छ। अहिले जजिरा एयरलाईन्सले नियमित उडान गरिरहेको छ। फ्लाई दुबइ र एयर एशियाले पनि उडान सुरु गरेका छन्। यसले मात्र पुग्दैन अरु देशका जहाज र हाम्रै देशका नेपाल एयरलाइन्स र हिमालयन एयरलाइन्सबाट पनि भैरहवाबाट उडान थाल्नुपर्छ।
हप्तामा सातै दिन काठमाडौँमा अन्तर्राष्ट्रिय उडान हुने जहाजहरु सुरुवातमा केही उडान यता डाइभर्ट गर्नुपर्ने हुन्छ। सुरुवातीमा भाडादर व्यवस्थापन गरेर पनि सरकारले यो विमानस्थलको सञ्चालन गर्नुपर्छ। काठमाडौंले अब थप उडानको चाप थेग्न सक्ने अवस्थामा छैन। त्यसले गर्दा भैरहवाबाट केही उडान गराउँदा काठमाडौंको चाप पनि घट्ने र गौतम बुद्ध विमानस्थल पनि चलायमान हुन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय उडानबाट काठमाडौंको विमानस्थल प्रयोग गर्ने मध्ये ठूलो संख्या बैदेशिक रोजगारीमा जाने आउनेहरु छन्। गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बैदेशिक रोजगारीलाई केन्द्रीत गरेर चलाउन सकिन्छ। तत्कालको लागि मध्यपूर्वी देशहरुमा उडान गर्दा उपयुक्त हुन्छ। त्यसको लागि सरकारले हवाइ प्रदायक सेवा कम्पनीसँग अलि गहिरो छलफल सम्बाद गर्न जरुरी छ। यसको लागि एनआरएनएले पनि आफ्नो तर्फबाट पहल गर्नेछ। भैरहवामा हालै मात्र कम भिजिवीलिटीमा ल्याण्ड गर्न सक्ने प्रविधि जडान भएको छ। यसबाट केही उडान थपिएलान भन्ने हाम्रो आशा छ।
लुम्बिनीलाई हालै मात्र न्युयोर्क टाइम्सले विश्वको घुम्नुपर्ने नवौं सूचीमा राखेको छ । लुम्बिनीको पूर्व चितवन, उत्तरतर्फ पोखरा, पश्चिममा बर्दिया लगायतका ठाउँ छ। यसबाट लुम्बिनीले कसरी फाइदा लिन सक्छ ?
संसारका झण्डै एक तिहाइ जनसंख्या बुद्धधर्मलम्बी छन्। हामीले यहाँका पर्यटकीय गन्तव्यको राम्रोसँग प्रवद्र्धन गर्न सक्नुपर्छ। पर्यटक आइसकेपछि उनीहरुले राम्रो सेवा र सुविधा पाउनुपर्छ । चितवन र बर्दिया वाइल्ड लाइफ पर्यटनको लागि उत्कृष्ठ गन्तव्य हो। यी ठाउँलाई समेत जोडेर लुम्बिनीले पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न सक्नुपर्छ। यसको लागि भैरहवाको विमानस्थल कोशेढुंगा बन्न सक्छ। काठमाडौंबाट भन्दा भैरहवाबाट बर्दिया पुग्न सहज हुन्छ। सडक विस्तार सकिएपछि साढे २ घण्टामै चितवन पुग्न सकिन्छ। बुद्धिष्ट देशसँगै भारत र चाइनामा समेत लुम्बिनीको प्रचार प्रसार र सहजिकरण गर्न जरुरी छ। स्थानिय होटल व्यवसायीले पनि प्याकेजहरु ल्याउनुपर्छ। भिजिट लुम्बिनी जस्ता क्याम्पेनको पनि सुरुवात गर्न सकिन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन गर्नको लागि पनि लुम्बिनी र आसपासमा प्रशस्त पूर्वाधार र ठाउँहरु छन्। त्यसैले सम्मेलनहरुको आयोजना गर्न सरकारले सहजिकरण गर्नुपर्छ। ठूलो संख्यामा पर्यटन ल्याउने गरि गौतम बुद्ध विमानस्थलको पनि प्रवद्र्धन र प्रचार प्रसार गर्नुपर्छ। यसमा गैरआवसीय नेपाली संघले पनि भूमिका खेल्ने छ। अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको आशामा नीजि क्षेत्रले ठूलो मात्रामा लगानी गरेको देखिन्छ। धेरै होटल खुल्दैछन्। कतिपय निर्माणको चरणमा छन्। व्यवसायीको लगानीको सुरक्षाको लागि पनि सरकारले तत्काल नीति बनाउन जरुरी छ। त्यसो भएन भने नीजि क्षेत्रको लगानी ध्वस्त हुने अवस्था आउँछ। राज्य यसमा चनाखो हुन जरुरी छ।
