सीता बस्याल
भारतको प्रयागराजमा भइरहेको कुम्भ मेलाको अवसरमा उत्तर प्रदेश पर्यटन विभागले बीटुबी कार्यक्रम अन्तर्गत नेपाल पर्यटन बोर्डलाई निमन्त्रणा गरेको थियो। बोर्डको समन्वयमा देशका विभिन्न ठाउँबाट हामी पर्यटन व्यवसायी पनि भ्रमणमा सहभागी भयौं। विशेष गरी सिमा क्षेत्रका पर्यटन व्यवसायीलाई लक्षित गरेर उहाँहरुले बोलाउनुभएको हो। धनगढी, नेपालगञ्ज, बर्दिया र रुपन्देहीबाट गरेर हामी २४ जना ट्राभल तथा होटल व्यवसायीले भ्रमणमा सहभागीता जनाएका थियौं। नाट्टा लुम्बिनीबाट हाम्रो पुर्व अध्यक्ष सागर अधिकारी र म सहभागी थियौं। नेपाल पर्यटन बोर्डकी बरिष्ठ प्रबन्धक श्रद्धा श्रेष्ठ, बरिष्ठ अधिकृत सिताराम दाहाल र केही सञ्चारकर्मी पनि यात्रामा हुनुहुन्थ्यो।
सबै सहभागी आ-आफ्नो तरिकाले भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीमा जम्मा भयौं। दिल्लीमा हामीलाई युपी पर्यटन विभागका टोलीले स्वागत गर्नुभयो।
दिल्लीबाट हाम्रो औपचारिक भ्रमण यात्रा सुरु भयो। हाम्रो लागि एउटा स्तरिय सुविधा सम्पन्न बसको व्यवस्था गरिएको थियो। बसबाट हामी बृन्दावन पुग्यौं। बृन्दावनमा बाँके विहारी मन्दिरको दर्शन गयौं। कृष्ण जन्मभूमि मथुराको पनि अवलोकन गर्यौ। पहिलो दिनको बसाइ हाम्रो बृन्दावन मथुरामा भयो।
दोस्रो दिन हामी वृन्दावनबाट आगरा तिर लाग्यौं। आगरामा विश्व प्रशिद्ध ताजमहल घुम्यौं। त्यहाँ बीटुबी कार्यक्रम थियो। दुबै देशका पर्यटन व्यवसायी र पर्यटनमा आबद्ध सरकारी प्रतिनिधी सहभागी कार्यक्रममा उत्तरप्रदेश पर्यटन विभागका अतिरिक्त रणनीतिक अधिकृत आकाश दीप र आगरा ट्राभल एजेन्ट एसोसिएसनका महासचिव कौशलेन्द्र सिंहले भारतका पर्यटकीय क्षेत्र र धार्मीक स्थलहरुको बारेमा जानकारी गराउनुभयो। नेपालका पर्यटकीय गन्तव्य बारे जान्न पाउँदा खुशी लागेको उहाँहरुको भनाइ थियो।
नेपालको तर्फबाट सगरमाथा, पशुपतिनाथ, जनकपुर, लुम्बिनी लगायतका पर्यटकीय गन्तव्य बारे जानकारी गराएका थियौं।नेपाल पर्यटन बोर्डकी वरिष्ठ प्रबन्धक श्रद्धा श्रेष्ठले दुई देशबीचको पर्यटकीय सम्भावनाको उजागर गर्न यो कार्यक्रम महत्वपूर्ण भएको बताउनुभएको थियो। पशुपतिको प्रसाद स्वरुप हामीले लिएर गएको रुद्राक्ष पनि उहाँहरुलाई दिएका थियौं।
त्यो दिन आगरा बसेर तेस्रो दिन लखनऊ पुग्यौं। लखनऊमा पर्यटन मन्त्रालयका सचिवदेखी मन्त्रालयका पदाधिकारी र पर्यटन व्यवसायीहरुले स्वागत गर्नुभयो।
त्यसका साथै कुम्भ मेलाको बारेमा युपी भित्रका सबै पर्यटन क्षेत्रलाई समेटेको गाइड बुक हामीलाई दिनुभयो। त्यो दिन हामी लखनउमै बस्यौं।
चौथो दिन विहानै प्रयागराज स्नानको लागि प्रस्थान गयौं। प्रयागराज कुम्भ मेला संगम घाटमा लगेर हामीलाई भिआइपी दर्शन गराइयो। कुम्भ मेला जनवरी १३ तारीखबाट सुरु हुँदै थियो। हामी ११ तारीखमा त्यहाँ पुगेका थियौं। त्यतीबेला कुम्भ मेलाको रौनक सुरु भइसकेको थियो। हामीले स्नान गयौं। गंगा नदिको किनारमा १० किलोमिटर जति दुरीमा टेन्टहरु लगाएर झिलीमिली, भब्य र व्यवस्थीत बनाइएको थियो। ठाउँ-ठाउँमा साहयता केन्द्र राखिएको थियो। त्यसका लागि पर्यटन प्रहरी ठाउँ ठाउँमा खटाइएको छ। सवारी साधनको लागि पार्किङ पनि अलि परै गर्नुपर्छ। सडकमा जाम र भिडभाड हुन्छ भनेर हामीलाई विहानै लगिएको थियो। ट्राफिक प्रहरी र गाइडहरु पनि हामीलाई उपलब्ध गराइएको थियो। प्रयागराजको कुम्भ मेलामा अहिले त एकदम भिडभाड छ। बाहिर सवारी जाम भइरहन्छ।
कुम्भ मेलास्थलबाट हामी बनारस गयौं। त्यो दिन हामी बनारासमा बास बस्यौं। अर्को दिन विहान हामीलाई होटलबाट घाटसम्म गाडीमा लगियो। त्यो घाटमा हामीलाई त्यहाँका पर्यटन व्यवसायी, पर्यटनमा आबद्ध सरकारी अधिकारी, बनारस टुरीजमका पदाधिकारीले भव्य स्वागत गर्नुभयो। उहाँहरु कुम्भ मेलाको व्यानर सहित आउनुभएको थियो। त्यहाँ छोटो स्वागत कार्यक्रम भयो। त्यो घाट विश्व काँसीनाथ मन्दिरको नजिकै थियो। एउटा पशुपति नाथको मन्दिर पनि रहेछ। स्नानको लागि प्राय नेपालीहरुले यही घाट प्रयोग गर्ने रहेछन्।
बनारासमै लञ्चपछि औपचारिक बीटुबी कार्यक्रम भयो। बीटुबी कार्यक्रममा हामीले आफ्ना कार्डहरु दियौं। बनारसी टुरिजम गिल्टका अध्यक्ष सन्तोषकुमार सिंह र उत्तरप्रदेश पर्यटन विभागका उपनिर्देशक आरके रावतले धार्मिक हिसाबले नेपाल र भारत महत्वपूर्ण पर्यटकीयस्थल रहेको तथा पर्यटक आदानप्रदान हुँदै आएको बताउनुभएको थियो। भारतीयहरुले नेपालमा आउँदा सिमानामा समस्या भएको बारेमा हामीलाई बताउनुभयो। नाट्टा लुम्बिनीका पूर्व अध्यक्ष सागर अधिकारीले समस्या समाधानको लागि पहल भएको भनेर उहाँहरुलाई जानकारी गराउनुभएको थियो। पर्यटन बोर्डकी बरिष्ठ प्रबन्धक श्रद्धा श्रेष्ठले नेपालका पर्यटकीय स्थलबारे बताउनुभएको थियो। आउँदो शिवरात्रीमा पर्यटन बोर्डले बीटुबी गर्न लागेको र त्यसमा भारतका व्यवसायीहरु, पर्यटन कार्यालयका अधिकारीहरुलाई बोलाएर कार्यक्रम गर्न लागेको जानकारी दिनुभयो ।
धेरै भारतीयले लुम्बिनीको बारेमा ‘हामीलाई थाह छ गएका छौं’ भन्नुभयो । हामीले ‘लुम्बिनी मात्र गएर हुँदैन लुम्बिनीसँगै हाम्रो घुम्ने पर्यटकीय क्षेत्र धेरै छन्’ भनेर भन्यौं। सुपादेउराली, स्वर्गद्वारी, बाँके र बर्दिया राष्ट्रिय निकुन्जका बारेमा पनि बतायौं। बर्दियाबाट हामीसँग एकजना फोटोग्राफर सहभागी हुनुहुन्थ्यो। उहाँले पनि बर्दियाको बारेमा बताउनुभएको थियो।
बनारसबाट हामी अयोध्या आयौं। राममन्दिर दर्शन गर्यौं। हनुमान मन्दिरको अवलोकन गर्याैं। हामीसँग त्यहाँको लागि छुट्टै गाइड पनि हुनुहुन्थ्यो। एक वर्षमा १० करोडजति भक्तजन अयोध्या आएको तथ्यांक पनि हामीलाई उहाँले सुनाउनुभयो। जनकपुरबाट मेयर मनाेजकुमार शाह आउनुभएको थियो। पछिल्लो समय उहाँहरुले एउटा नारा बनाउनुभएको रहेछ। ‘सियाके विना राम अधुरा’ भनेर। अयोध्या र जनकपुर जोड्नका लागि उहाँहरुले एउटा कार्ययोजना बनाएर लागिरहनु भएको छ। पर्यटन बोर्डले पनि त्यो विषयलाई महत्व दिएको छ। अयोध्यापछि अर्को दिन हामी सरायाबस्ती पुग्यौं। सरायबस्ती हुँदै बुद्धले अध्ययन गरेको ठाउँ हेरेर हाम्रो औपचारिक भ्रमण सकियो।
हाम्रो यात्रा निकै रमाइलो र उपलब्धी मुलक रहयो। भ्रमणको लागि उत्तरप्रदेश पर्यटनले हामीलाई २ जना गाइड उपलब्ध गराएको थियो। त्यस्तै हाम्रै सहजताको लागि नेपालबाट ३ जना गाइड हायर गरिएको थियो। यात्रा अवधिभर गाइडले हामीलाई एकदम राम्रो ब्रिफिङ गर्नुभयो। पर्यटकको लागि गाइडको भूमिका महत्वपूर्ण हुँदो रहेछ। गाइडले बोलेका आधारमा भन्ने हामीले धेरै कुरा जान्न पायौं। पर्यटन क्षेत्रको प्रवद्र्धनको लागि गाइडको व्यवस्थापन पनि गर्नुपर्दो रहेछ। ठाउँ ठाउँमा हामीलाई पर्यटक प्रहरी पनि उपलब्ध गराइएको थियो। सरायाबस्तीबाट केही साथीहरु केही नेपालगञ्ज जानुभयो। काठमाडौंको लागि भैरहवाबाट उडान गर्नेसहित हामी ६ जना बेलहिया नाका भएर नेपाल आयौं।
